Σάμιουελ Π. Χάντινγκτον - Η Σύγκρουση Των Πολιτισμών
και ο Ανασχηματισμός της Παγκόσμιας Τάξης
ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ Ο ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΓΙΑΡΤΑΚΗΣ:
"Αυτό το βιβλίο είναι ο θεμέλιος λίθος που έδωσε το θεωρητικό υπόβαθρο-σχέδιο για να δημιουργηθεί η επόμενη πολιτική πραγματικότητα που σήμερα ζούμε. Στη πραγματικότητα μπήκε σε εφαρμογή όταν οι δίδυμοι πύργοι των Η.Π.Α. που 'ναι το κέντρο του παγκόσμιου εμπορίου χτυπήθηκαν από τον ισλαμικό πολιτισμό (τα σύμβολα στη πολιτική έχουν ξεχωριστή σημασία, εξάλλου, η πολιτική είναι η διαχείριση των συμβόλων, συν τοις άλλοις). Η 9/11 ήταν η διαχωριστική γραμμή μίας εποχής που έφυγε στην δύση της και μεταφερθήκαμε στην νέα εποχή που ανατέλλει ένας νέος κόσμος της σύγκρουσης των πολιτισμών.(Ν.Μ.)"
Σάμιουελ Π. Χάντινγκτον - Η Σύγκρουση Των Πολιτισμών και ο Ανασχηματισμός της Παγκόσμιας Τάξης
Εκδόσεις: Terzo Books
Έτος Εκδόσεως 1999
σελίδες 21-22
Αυτή τη ζοφερή άποψη για τη νέα εποχή στην παγκόσμια πολιτική εξέφρασε εύγλωττα ο Βενετσιάνος εθνικιστής και δημαγωγός στο μυθιστόρημα του Μάικλ Ντίμντιν Η Νεκρή Λίμνη (Dead Lagoon): 'Δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν αληθινοί φίλοι χωρίς αληθινούς εχθρούς. Αν δεν μισούμε αυτό που δεν είμαστε, δεν θα μπορέσουμε να αγαπήσουμε αυτό που είμαστε. Αυτές είναι οι παλιές αλήθειες, που επώδυνα ανακαλύπτουμε εκ νέου μετά από έναν αιώνα συναισθηματικής υποκρισίας. Αυτοί που τις αρνούνται την οικογένεια τους, την κληρονομιά τους, την κουλτούρα τους, τα αναφαίρετα δικαιώματα τους, τελικά τους ίδιους τους εαυτούς τους. Δεν θα τους συγχωρέσουμε εύκολα'. Δυστυχώς, οι πολιτικοί και οι μελετητές δεν μπορούν να αγνοήσουν αυτή την αλήθεια που περικλείουν αυτές οι παλιές παραδοχές. Οι λαοί που αναζητούν ταυτότητα και ανακαλύπτουν εκ νέου την εθνικότητα τους, χρειάζονται εχθρούς και η δυνητικά πιο επικίνδυνη εχθρότητα αναπτύσσεται κατά μήκος της "συνοριακής γραμμής" μεταξύ των μεγαλύτερων πολιτισμών του κόσμου.
Η κεντρική ιδέα αυτούς του βιβλίου είναι ότι η κουλτούρα και πολιτιστικές ταυτότητες, που με την ευρύτερη έννοια αποτελούν και πολιτισμικές ταυτότητες, διαμορφώνουν τα πρότυπα της συνοχής, της διάσπασης και της σύγκρουσης στο μεταψυχροπολεμικό κόσμο. Τα πέντε μέρη στα οποία χωρίζεται αυτό το βιβλίο, εμβαθύνουν περισσότερο σε αυτά τα θέματα.
Πρώτο μέρος. Πρώτη φορά στην ιστορία η παγκόσμια πολιτική είναι ταυτόχρονα πολυπολική και πολυπολιτισμική. Ο εκσυγχρονισμός διαφέρει από τη δυτικοποίηση και δεν συνεπάγεται έναν παγκόσμιο πολιτισμό ούτε επιφέρει τη δυτικοποίηση των μη δυτικών κοινωνιών.
Δεύτερο μέρος. Η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των πολιτισμών μεταβάλλεται η επιρροή της Δύσης εξασθενίζει. Οι ασιατικοί πολιτισμοί επεκτείνουν την οικονομική, στρατιωτική και πολιτική τους δύναμη. Το Ισλάμ εκρήγνυται δημογραφικά με αποσταθεροποιητικές συνέπειες για τις ίδιες τις μουσουλμανικές χώρες καθώς και για όσες γειτονεύουν μαζί τους. Γενικά, οι μη δυτικοί πολιτισμοί επιβεβαιώνουν την αξία της δικής τους κουλτούρας.
Τρίτο μέρος. Ανατέλλει μια παγκόσμια τάξη πραγμάτων που βασίζεται στους πολιτισμούς. Οι κοινωνίες που έχουν πολιτιστική συγγένεια συνεργάζονται μεταξύ τους. οι προσπάθειες να μετακινηθούν κοινωνίες από τον έναν πολιτισμό στον άλλον δεν σημειώνουν επιτυχία. Οι χώρες συσπειρώνονται γύρω από τις χώρες-ηγέτες ή τις χώρες-πυρήνες του πολιτισμού τους.
Τέταρτο μέρος. Οι οικουμενικές βλέψεις της Δύσης τη φέρνουν αντιμέτωπη με άλλους πολιτισμούς κυρίως με το Ισλάμ και την Κίνα. Σε τοπικό επίπεδο, οι πόλεμοι κατά μήκος των "συνοριακών γραμμών" μεταξύ των πολιτισμών, κυρίως μεταξύ μουσουλμάνων και μη, προκαλούν "συμμαχίες συγγένειας", τον κίνδυνο κλιμάκωσης και κατ' επέκταση εμποδίζουν τις προσπάθειες των κρατών πυρήνων να σταματήσουν αυτούς τους πολέμους.
Πέμπτο μέρος. Η επιβίωση της Δύσης εξαρτάται αφενός από το κατά πόσο οι Αμερικάνοι επιβεβαιώνουν εκ νέου τη δυτική τους ταυτότητα, αφετέρου από τους ίδιους τους δυτικούς και από το αν θα δεχτούν ότι ο πολιτισμός τους είναι μοναδικός αλλά όχι παγκόσμιος, καθώς και από το αν θα ενωθούν για να ανανεώσουν και να διατηρήσουν τον πολιτισμό τους απέναντι στις μη δυτικές κοινωνίες. Η αποφυγή ενός παγκόσμιου πολέμου των πολιτισμών εξαρτάται από το αν οι ηγέτες του κόσμου θα αποδεκτούν τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της παγκόσμιας πολιτικής και θα συνεργαστούν για να τον διατηρήσουν.
σελίδες 24-25
Τα εθνικά κράτη παραμένουν πρωταγωνιστές των διεθνών σχέσεων. Η συμπεριφορά τους διαμορφώνεται, όπως και στο παρελθόν, από την επιδίωξη της δύναμης και του πλούτου, αλλά και από τις πολιτιστικές προτιμήσεις και διαφορές. Οι σημαντικότερες ομάδες κρατών δεν είναι πια τα τρία μπλοκ του Ψυχρού Πολέμου, αλλά οι εφτά ή οκτώ μεγάλοι πολιτισμοί του κόσμου (Χάρτης 1.3). Οι μη δυτικές κοινωνίες, ειδικά στην Ανατολική Ασία, αναπτύσσουν τον οικονομικό τους πλούτο και δημιουργούν τη βάση για ενισχυμένη στρατιωτική δύναμη και πολιτική επιρροή. Καθώς αυξάνονται η δύναμη τους και η αυτοπεποίθηση τους, οι μη δυτικές κοινωνίες επιβεβαιώνουν όλο και περισσότερο τις δικές τους πολιτιστικές αξίες και απορρίπτουν αυτές που τους "επιβλήθηκαν" από τη Δύση. Το "διεθνές σύστημα του 21ου αιώνα", σχολίασε ο Χένρυ Κίσσινγκερ, "θα περιλαμβάνει τουλάχιστον έξι μεγάλες δυνάμεις, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη, την Κίνα, την Ιαπωνία, τη Ρωσσία και πιθανώς την Ινδία, καθώς και μια πλειάδα μεσαίων και μικρών χωρών". Οι έξι μεγάλες δυνάμεις του Κίσσινγκερ ανήκουν σε πέντε πολύ διαφορετικούς πολιτισμούς' επιπλέον υπάρχουν σημαντικά ισλαμικά κράτη που η στρατηγική τους θέση, οι μεγάλοι πληθυσμοί τους ή και τα αποθέματα πετρελαίου που διαθέτουν καθιστούν βαρύνουσα τη σημασία τους για τις παγκόσμιες τοποθετήσεις. Σε αυτόν τον καινούργιο κόσμο η τοπική πολιτική είναι η πολιτική της εθνότητας, ενώ η παγκόσμια πολιτική είναι η πολιτική των πολιτισμών. Ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων αντικαταστάθηκε από τη σύγκρουση των πολιτισμών.
Σε αυτόν τον καινούργιο κόσμο οι σημαντικότερες και πιο επικίνδυνες συγκρούσεις και πιο επικίνδυνες συγκρούσεις δεν θα είναι μεταξύ των κοινωνικών τάξεων, πλουσίων και φτωχών, ή άλλων οικονομικών ομάδων που ορίζονται διαφορετικά, αλλά μεταξύ των λαών που ανήκουν σε διαφορετικές πολιτιστικές οντότητες. Φυλετικοί πόλεμοι και εθνικές συγκρούσεις θα σημειωθούν στο εσωτερικό των πολιτισμών. Η βία, όμως μεταξύ κρατών και ομάδων από διαφορετικούς πολιτισμούς έχει τη δυνατότητα να κλιμακωθεί, καθώς άλλα κράτη και ομάδες από αυτούς τους πολιτισμούς συγκεντρώνονται για να υποστηρίξουν τις "συγγενικές τους χώρες". Η αιματηρή σύγκρουση των φυλών στη Σομαλία δεν αποτελεί απειλή για μια ευρύτερη σύγκρουση. Η αιματηρή σύγκρουση των φυλών στη Ρουάντα έχει συνέπειες για την Ουγκάντα, το Ζαίρ και το Μπουρουντί, αλλά όχι για άλλες χώρες. Οι αιματηρές συγκρούσεις των πολιτισμών, όμως στη Βοσνία, τον Καύκασο, την Κεντρική Ασία ή το Κασμίρ μπορούν να μετατραπούν σε μεγαλύτερους πολέμους. Στη γιουγκοσλαβική σύγκρουση η Ρωσσία προσέφερε διπλωματική υποστήριξη στους Σέρβους, ενώ η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία, το Ιράν και η Λιβύη προσέφεραν χρήματα και όπλα στους Βόσνιους, όχι για λόγους ιδεολογίας ή πολιτικής ισχύος ή εξαιτίας οικονομικών συμφερόντων, αλλά για λόγους πολιτιστικής συγγένειας. "Οι συγκρούσεις που σχετίζονται με την κουλτούρα", παρατήρησε ο Βάκλαβ Χάβελ, "αυξάνονται και είναι πιο επικίνδυνες σήμερα από οποιαδήποτε άλλη φορά στην ιστορία". Ο Ζακ Ντελόρ συμφωνεί ότι "οι μελλοντικές συγκρούσεις θα οφείλονται σε διαφορές κουλτούρας και όχι σε οικονομικούς ή ιδεολογικούς λόγους". Και οι πιο επικίνδυνες πολιτιστικές συγκρούσεις είναι εκείνες που γίνονται κατά μήκος των "συνοριακών γραμμών" μεταξύ των πολιτισμών.
Οπισθόφυλλο του βιβλίου
"Ο Σάμιουελ Χάντινγκτον, ένας από τους πιο διακεκριμένους πολιτικούς επιστήμονες της Δύσης, μας δίνει την ευκαιρία να καταλάβουμε τις πραγματικότητες της πλανητικής πολιτικής στον επόμενο αιώνα. Η Σύγκρουση των Πολιτισμών και ο Ανασχηματισμός της Παγκόσμιας Τάξης είναι ένα από τα σημαντικότερα βιβλία που γράφτηκαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου".
-Χένρυ Κίσσινγκερ
