Σκέψεις με αφορμή την Ημερίδα με θέμα «Ο Πολιτισμός ως κοινωνικό βάλσαμο στο άγχος που προκαλεί η κρίση», 18.02. στο Δημοτικό Θέατρο Αλεξανδρούπολης

Συνηθίζω να λέω ότι ο Πολιτισμός μας είναι επικίνδυνος για την υγεία. Ο τεχνοκρατικός μας Πολιτισμός, που δεν σέβεται την φύση, ρυπαίνει τα πάντα: Αέρα, νερά, υπέδαφος και παράγει πολλά απορρίμματα και δηλητήρια. Αυτά τα απορρίμματα δεν είναι μόνο σκουπίδια από την κατανάλωση, αλλά μπορεί να είναι επικίνδυνα για την υγεία απόβλητα.

Από την άλλη, δεν σέβεται την εσωτερική μας φύση: από μικρά παιδιά, δεν μας βοηθά να αναπτύξουμε και εκφράσουμε ελεύθερα και απρόσκοπτα τον συναισθηματικό μας κόσμο, μας βάζει σε καλούπια και μας συμπιέζει σε έναν συγκεκριμένο τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς, που υποβοηθά την χειραγώγηση και τις εξαρτήσεις. Τα ήδη των εξαρτήσεων είναι πολλά: εξάρτηση από την γνώμη των άλλων, φόβος να εκφράσουμε την γνώμη μας, σιωπή. Φόβος και ενοχή, είναι το δίπολο μέσα από το οποίο μπορούμε να είμαστε πιο εύκολα ελεγχόμενοι από το γενικότερο σύστημα πραγμάτων.

Όχι μόνο το οικονομικό σύστημα, που δημιουργεί έτσι εύκολα ελεγχόμενους και κατευθυνόμενους καταναλωτές, αλλά και το πολιτικό, που μας αντιμετωπίζει επίσης ως  καταναλωτές, κρύβοντας την αλήθεια και «πουλώντας» μας τις εκάστοτε αλήθειες του. Εμείς «αγοράζουμε» με την ψήφο μας εκείνη την αλήθεια που μας φαίνεται η πιο κατάλληλη, με ένα αίσθημα προδοσίας (;), απελπισίας και κορεσμού.

Αν σκεφθούμε, ποιές αλήθειες άραγε «καταναλώνουμε» καθημερινά, τι θα απαντήσουμε; Ότι είμαστε αδύναμοι να επηρεάσουμε και αλλάξουμε τα πράγματα, ότι δεν αποφασίζουμε εμείς, ότι πολύ λίγο μπορούμε να αποφασίζουμε για τη ζωή μας. Και ότι αυτή γεμίζει από ανασφάλεια και φόβο για το μέλλον.

Κατευθυνόμαστε σε έναν δρόμο, όπου άλλοι αποφασίζουν για το πώς θα ζήσουμε, τι μισθό θα πάρουμε, αν θα έχουμε δουλειά, και στην τελική, αν θα μπορέσουμε να ζήσουμε με αξιοπρέπεια, εσωτερική ευτυχία και ικανοποίηση των βασικών αναγκών μας. Τα σύγχρονα παραδείγματα τα τελευταία 35 χρόνια, αν σκεφθούμε την κατάσταση στην Ελλάδα είναι πολλά.

Αντί να βοηθηθούμε στο να ερευνήσουμε και ανακαλύψουμε τον εαυτό μας, να συνειδητοποιήσουμε τη δύναμη και ομορφιά του κόσμου, και μέσα από αυτό να γίνουμε ευτυχισμένοι και ολοκληρωμένοι άνθρωποι, με εσωτερική ηρεμία και γαλήνη, αντίθετα κατατρεχόμαστε μονίμως από συναισθήματα στρες και άγχους, που για να τα αντιμετωπίσουμε, καταφεύγουμε σε εύκολους δρόμους, όπως είναι το αλκοόλ, το τσιγάρο και διάφορες άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες και σχέσεις.

Η ευθύνη της Παιδείας εδώ είναι μεγάλη. Αλλά και αυτή είναι ένα αποτέλεσμα οικονομικής πολιτικής, και δυστυχώς στοχοθέτηση της εκάστοτε κυβερνώσας πολιτικής παράταξης, παρά αποτέλεσμα ενός κοινά αποδεκτού μακρυπρόθεσμου εθνικού σχεδίου.

Κι αυτό φαίνεται από το ότι νέοι μας εισέρχονται ακόμη στο Πανεπιστήμιο κυρίως  «παπαγαλίζοντας», απομνημονεύοντας βασικές πληροφορίες, χωρίς να ενισχύονται στο να μπορούν να σκεφθούν μόνοι τους, με το δικό τους μυαλό και δυνάμεις.

Και έτσι, παραμένουν ψυχικά και πνευματικά εξαρτημένοι από άλλους, χωρίς να έχουν αναπτύξει τη δική τους δημιουργικότητα και αυτονομία. Εκτός των άλλων, από πού φαίνεται αυτό; Δείτε την σχέση τους με την τεχνολογία: Είναι πλέον μια σχέση εξάρτησης. Βλέπουμε παιδιά και νέους μονίμως με τα κινητά και τάμπλετ στο χέρι. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και games  είναι στην ίδιες κατηγορίες, που τα απασχολούν πολλές ώρες τη μέρα.

Επίσης φαίνεται στα ρούχα και τα διάφορα ήδη κουρέματος και εμφάνισης, που υπακούουν στην μόδα, τον εκάστοτε «συρμό». Όπως είναι πρόσφατα, τα μούσια που βλέπουμε στους νέους και τα τατουάζ που καλύπτουν μεγάλο μέρος του σώματος.

Θα καταλήξω στην εξάρτησή τους από το ίντερνετ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα social medias, όπως είναι το facebook, το twitter, το Instagram κλπ., που είναι ένα γενικότερο φαινόμενο. Όλο και περισσότεροι από εμάς, παρασυρόμαστε για πολλές ώρες στο διαδίκτυο, που μας έχει γίνει καθημερινή, αγαπημένη συνήθεια. Ας αναρωτηθούμε όμως, μήπως μας γίνεται και αυτό εξάρτηση;

Η εξάρτηση από την νικοτίνη, αφορά πάρα πολλούς από εμάς, που ως καπνιστές, εθιζόμαστε στο τρίτο πιο εθιστικό ναρκωτικό, μετά την ηρωίνη και την κοκαΐνη και μαζί με το αλκοόλ, νομίζουμε ότι μας βοηθά να χαλαρώνουμε και να αντιμετωπίζουμε το άγχος της σύγχρονης ζωής.

Η εξάρτησή μας από την τηλεόραση είναι μια βασική και γενικότερη κατάσταση. Η ιδέα μας για την αλήθεια κατευθύνεται μέσα από το μικρό ή μεγάλο κουτί, που φροντίζει για την ψυχαγωγία μας.  Μόνο που αντί να μας χαλαρώνει, να έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα και να μας ψυχαγωγεί, στο τέλος μας καθηλώνει στον καναπέ, μας αποβλακώνει και απομονώνει από τους άλλους, γιατί είναι μια εύκολη και φτηνή λύση στην αγωνία και το άγχος της καθημερινότητας.

Αντί να πατάμε τα κουμπιά της τηλεόρασης, καθηλωμένοι μπροστά της για ώρες, «αξιοποιώντας» έτσι τον ελεύθερο χρόνο μας, «θαμπωμένοι» από την εφήμερη λάμψη των διάφορων τηλεοπτικών αστέρων και παιχνιδιών, ας σκύψουμε λίγο μέσα μας, να κοιτάξουμε τη μοναδική λάμψη της δικής μας ζωής, της δικής μας ύπαρξης. Καθένας από εμάς είναι ξεχωριστός, μοναδικός, ανεκτίμητος. Καθένας μας έχει τη δική του εσωτερική ομορφιά και πλούτο.

Και όλοι μαζί, «μπορούμε να συν-χωρέσουμε στον ίδιο χώρο και να συν-ζητήσουμελύσεις από κοινού» (Δ. Αδαμίδης), να συμμετέχουμε σε συλλογικότητες που προωθούν τον Πολιτισμό και τις τέχνες. Γιατί αυτό είναι Πολιτισμός, ό,τι αναπτύσσουμε εμείς, η αυθόρμητη, δημιουργική έκφραση, ότι εκφράζει και ανορθώνει την ψυχή μας.

Μαριάννα Παυλίδου, εικαστικός, Ε.Ε.Π. στη Σχολή Επιστημών της Αγωγής Δ.Π.Θ.