"Την πίτα την κόψαμε, την όρεξη όμως μας την κόψανε εδώ και καιρό! (και που την είχαμε τι τη θέλαμε;) Να δούμε τώρα πως θα κόψουμε και την φόρα των Σκοπιανών!!!
Προτάσσω αυτά τα λόγια επειδή ένας αναγνώστης μας ρώτησε αν οι Σκοπιανοί κόβουν "Βασιλειόπιτα" και μήπως την έχουν βαφτίσει "Αθηναϊκή"!!! Τι να πούμε...όλα είναι πιθανά.
Τα "αφιερώματα" αρκούνται σε μια γλωσσολογική έρευνα που μας προσφέρει στην συνέχεια ο συνεργάτης μας Κώστας Μπιλίρης"
Κόπτω
και κόβω
του Κώστα Μπιλίρη
Κάθε χρόνο οι Σύλλογοι καλούν τα μέλη τους να
κόψουν την πίτα. Όμως γιατί λέμε «κοπή της πίτας» και όχι κάτι άλλο; Ας πούμε:
Να φάμε την πίτα ή να μοιρασθούμε την πίτα, ή να τεμαχίσουμε την πίτα, ή κάτι
άλλο σχετικό;
Το κόβω είναι ρήμα κυριαρχικό μέσα στην
ελληνική γλώσσα. Φαίνεται από τις εικόνες που έχει δημιουργήσει λεκτικά, μαζί
με τα παράγωγά του.
Πώς χαρακτηρίζεται κάτι που μας ταιριάζει;
Κομμένο στα μέτρα μας.
Όποιος σε παρατητρεί με σημασία, όποιος σε
διερευνά με τη ματιά του, σε κόβει.
Όποιος αποχωρεί, ξεκόβει. Ενώ όποιος
πηγαινοέρχεται, κόβει λάσπες.
Πώς απειλούν μερικοί; - Θα σου κόψω μία… (Όχι
πως οι δύο αποκλείονται)!
Τι καταφέρνει όποιος σου επιβάλλεται; -Σου
κόβει το βήχα. (Και θα μου πεις, είναι κακό);
Τι λέει όποιος δεν θέλει συνέχεια σε κάτι; -
Κομμένη.
Τι δημιουργούν οι κοινοβουλευτικές διαδικασίες;
- Κόμματα. (Συνήθως και πολλά αποκόμματα).
Πώς έκλεβαν παλαιότερα τα κατσίκια; - Τα κόβανε
στον ώμο. Από εκεί προέρχεται η φράση «τον έπιασαν με τη γίδα στην πλάτη». Όταν
φορτώνεσαι κάτι, «το κόβεις στον ώμο». Γνωστή φράση
«Τό κοψε στον ώμο και από δω πάνε οι άλλοι.
Έκοψε πέρα».
Όποιος λέει πολλά παραπλανητικά, «κόβει και
ράβει».
Όποιον τον πείθουμε, όποιον τον καταφέρνουμε, τον
«κόβουμε». (Γνωστή αντίδραση «Δε με
κόβεις εμένα»). Όταν σταματάς σχέσεις, κόβεις παρτίδες.
Όταν δε θέλεις να φας « σου κόβεται η όρεξη».
Όταν λαχανιάζεις, όταν δυσπνέεις, «σου κόβεται
η ανάσσα».
Το σύμπτωμα αυτό δημιουργείται και όταν
τρομάζεις. Εκτός από την ανάσα μπορεί να κόβονται τα γόνατα. Ή τα ήπατα.
Ανάλογα με το που θα σε βρει το ψαλίδι του τρόμου.
Δεν είναι λίγες οι φορές που κόβεται και το
αίμα. Έτσι ισχυρίζονται μερικοί. «Αμαν μου κόπηκε το αίμα». Τι στην ευχή! Σούπα είναι;
Τι επιπτώσεις φέρνει η αγωνία; - Μας κόβει
κρύος ιδρώτας.
Πως παρακολουθούμε κάτι δυσάρεστο; - Με κομμένη
την ανάσα.( Σε εντονότερες στιγμές «μας πιάνει κόψιμο».).
Πώς πουλιέται κάτι που βγαίνει στο σφυρί; -
Κοψοχρονιά. Ή «κοψοτιμής».
Τι κάνουν στο παιδί, όταν το απογαλακτίζουν; -
Το αποκόβουν.
Σχετικά μ΄αυτό θυμίζω διάλογο του παρελθόντος.
- Μαρή γιατί το απόκοψες;
- Τι να κάνω;
Είμαι πάλι γκαστρωμένη. Να τρώει το ένα από μέσα μου και τα΄άλλο να
πίνει απόξω; Μου κόβονται τα κουράγια.
Σε όποιον αντιπαθούμε, “του κόβουμε την
καλημέρα”. Όποιος ενδιαφέρεται έντονα για κάτι, “κόπτεται”.
Τι λέμε για να παινέψουμε το έξυπνο παιδί; -
Του κόβει. (Το μυαλό παρομοιάζεται με όργανο κοπής. Γι αυτό όταν είσαι
εύστροφος, σου κόβει).
Τι συμβαίνει όταν κακοποιείς κάτι ή κάποιον; -
Τον πετσοκόβεις.
Τι προσπαθούμε με τα ελαττώματά μας; -Να τα
κόψουμε. (Ειδικά το τσιγάρο, όλο κομμένο το έχουν οι περισσότεροι. Το πιο
σκληρό δένδρο είναι το τσιγάρο).
Πώς παρεμβαίνει όποιος σ΄εμποδίζει να
προχωρήσεις; - Σου κόβει τη φόρα.
Πώς αποκαλούμε το σύνολο των χαρακτηριστικών
μας; -Κοψιά. (Οι περισσότεροι δε λένε “παρουσιαστικό”, αλλά κοψιά). Οπότε “κόψε μάπα και βγάλε
συμπέρασμα”.
Πώς αποκαλούμε την αιχμή των κοφτερών οργάνων;
- Κόψη. (Από πού το ξέρω; “Σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή”.
Τι θεωρείται η ηλικιωμένη; -Μεσόκοπη.
Τι έκανε η Τρόϊκα στις συντάξεις, τα επιδόματα
και τους μισθούς μας; -Τα έκοψε. Δηλαδή τα πετσόκοψε.
Βεβαίως άλλο “σου κόβω επίδομα” και άλλο “σου
κόβω το επίδομα”.
Ο κουρασμένος χαρακτηρίζεται κατάκοπος. Ο μαθητής
που δεν προβιβάζεται, κόβεται. Το ίδιο παθαίνει και όποιος απορρίπτεται σε
διαγωνισμό.
Όταν μας πατήσει τροχοφόρο, μας κόβει. (Γνωστές
εκφράσεις, “τον έκοψε το αυτοκίνητο ή τον έκοψε το τρένο”.
Μια δύσκολη και διλημματική περίπτωση είναι
«δίκοπο μαχαίρι».
Γνωστή και η κοπή των αρνιών. Λέξη προτιμότερη
από τη σφαγή. Είναι σφάξιμο με το βαμβάκι. Αν διαφέρει στο βράσιμο;. Όχι.
Όταν βεβαίως η λέξη «κοπή» συντίθεται, μας
δίνει σπουδαία και δυνατά αποτελέσματα.
“Προκοπή – ανακοπή – συγκοπή – εγκοπή – διακοπή
- αποκοπή - περικοπή…Άλλες οι περικοπές του Ευαγγελίου και άλλες οι περικοπές
των μισθών.
Φυσικά η διακοπή είναι σταμάτημα και οι
διακοπές απόλαυση.
Από το κόπτω προκύπτουν και κατάρες: Ανάγκη και
κόψιμο να σε πιάσει. Τσίρλος κακός να σε
κόψει.
Τι σου λέει όποιος σε ζορίζει;- Κόψε το λαιμό
σου.
Δημιουργούνται και απειλές: Θα στα κόψω τα
χέρια. Θα σου κόψω τη γλώσσα. Θα σου κόψω το πράμα σου και θα στο βάλω στο
στόμα.
Εδώ πρέπει να διακόψω. Δε σας κόβω πάνω στο
καλύτερο. Αυτά για τώρα. Μη ζητήσετε άλλα. Κομμένη.
