Περί
ανάγκης
Επισημαίνει
ο Κώστας Μπιλίρης
Κρίνεται
αναγκαίο να κάνω μια γλωσσική διεύρυνση της ανάγκης.
Η
λέξη κατ’αρχάς ταυτίζεται με τη φτώχεια και την ανέχεια.
Τι
παραδέχονται οι φτωχοί; - Είμαστε άνθρωποι της ανάγκης.
Γιατί
χαρακτηρίζονται έτσι; Επειδή έχουν συνεχώς ανάγκη από τη βοήθεια την άλλων
Μια
πράξη μας, μια ενέργια αποβαίνει κάποτε αναγκαίο κακό.
Προφάσεις
ορισμένων. Σε δέρνει κάποιος, ή σε αδικεί, η και σε σκοτώνει ακόμα και
προφασίζεται αναγκαίο κακό.
- Όπως ήρθαν τα πράγματα ,
ήταν αναγκαίο κακό. Αν δεν προλάβαινα εγώ, θα με καθάριζε αυτός.
Η
φράση πάντως γράφτηκε από το Μένανδρο για να χαρακτηρίσει το γάμο. Να
υπενθυμίσουμε πως όταν οι προγονοί μας έλεγαν σκέτα «αναγκαίον» εννοούσαν τρία
πράγματα. Φυλακή, αφοδευτήριο και γυναικείο όργανο. Αυτό κι αν είναι αναγκαίο.
Τι
λέει όποιος υποχρεώνεται , όποιος πιέζεται να συμβιβασθεί;
Με
πατάει η ανάγκη. ( Κατά το με πατάει το
σαμάρι).
Και
που καταλήγει; - Πειθαναγκάζεται.
Τα
αναγκαία κρίνονται και υποχρεωτικά. Ενώ τα απαραίτητα για την επιβίωσή μας
χαρακτηρίζονται αναγκαία. Τα έλεγαν και
αναγκαιούμενα: Ή χρειώδη. Σας θυμίζω δείγμα σχετικού διαλόγου.
- Πώς πας; Τα κονομάς; Βγαίνει
το παραδάκι;
- Λίγα πράγματα. Τα αναγκαία.
Ο
άνθρωπος επινόησε λύσεις ανάγκης και αναγκαία μέτρα. Στην εποχή μας προέκυψαν
και τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Τα περισσότερα κατασκευάστηκαν για να πάρουν
σύνταξη.
Διερευνώντας
εφεύραμε και τα είδη πρώτης ανάγκης. Μπορεί να είναι και καμιά χιλιάρα. Φυσικά,
ο βολεμένος, ο αυτάρκης, δεν τα έχει ανάγκη. Υπάρχουν και κείνοι που δεν έχουν
την ανάγκη σου. Γνωστή η διατύπωση, που απευθύνεις σε κάποιον καλοβολεμένο.
-Τι ανάγκη έχεις εσύ;
Πώς
αντιδράς σε όποιον σε προκαλεί; - Με αναγκάζεις να σου φερθώ άσχημα.
Θυμίζω
και μια έκφραση της επαρχίας Δομοκού. «Ανάγκασε – ανάγκασε».
Δηλαδή
βιάσου, πιέσου για καλύτερη προσπάθεια.
Και
πιο συγκεκριμένα, υποχρέωσε το ζώο που σε μεταφέρει να τρέξει.
Η ανάγκη δεν είναι μικρό πράγμα. Σύμφωνα με την
αντίληψη των αρχαίων μας «ανάγκα και Θεοί πείθονται». Κατά κάποιο τρόπο, στην
ανάγκη υποκύπτουν και οι Θεοί. Άλλωστε σύμφωνα με μια παροιμιακή άποψη," η
ανάγκη λυεί το νόμο».
Λύνει και ακυρώνει το νόμο. Πλην όμως καμια
φορά η λέξη δεν επαρκεί να δώσει το μέγεθος του γεγονότος. Οπότε γίνεται
«ανάγκη και κόψιμο». (Η φράση σχετίζεται μερικώς με την αρχαιολογική ερμηνεία).
Η ανάγκη αποδεικνύεται λυδία λίθος, όπου
δοκιμάζονται και τα αισθήματά μας.
Γνωστή σε όλους η παροιμία «φίλε μου στην ανάγκη μου κι εχθρέ μου στη
χαρά μου».
Με άλλα λόγια, ο φίλος πρέπει να συμπαρασταθεί
στην ανάγκη σου. Ο δε εχθρός σου να παρευρεθεί στη χαρά σου και να χαρεί κι
αυτός. Αυτές οι πράξεις είναι εκδηλώσεις ανθρωπιάς.
Η ανάγκη απλώνεται σ΄έναν ευρύ κύκλο
υποχρεώσεων και δραστηριοτήτων. Ο πειθαναγκασμένος την ανάγκη φιλοτιμία
ποιούμενος, κάνε ό,τι του ζητηθεί.
Έχουμε κοινωνικές υποχρεώσεις και βιολογικές ενέργειες που ικανοποιούνται
κατ΄ανάγκην. Καταφεύγουμε σε αναγκαστικούς νόμους, σε αναγκαστικές
προσγειώσεις, (μακριά από μας), σε αναγκαστικές απαλλοτριώσεις και λοιπές
λύσεις ανάγκης.
Έχω κι άλλα να σας παραπέμψω, αλλά τα φυλάω για
ώρα ανάγκης. Αυτή τη φορά, σας είπα τα απολύτως αναγκαία.
Με την ευκαιρία όμως να σας υπενθυμίσω και
μερικές παροιμιακές λύσεις ανάγκης.
Ο
πνιγμένος πιάνεται από τα μαλλιά του. (Αρκεί να έχει).
Στην
αναβροχιά καλό και το χαλάζι.(Και τι άλλο να κάνεις);
Όχι
όπως ήξερες, όπως τα βρήκες. (Φυσικά να βρεις και κάτι).
Μάζευε
κι ας είν και ρόγες.(Μερικές φορές λύνουν το πρόβλημα).
Άρπαξε
να φας και κλέψε νάχεις. (Σάμπως θάσαι ο μόνος);
Άπλωσε
τα πόδια σου κατά το πάπλωμά σου. (Εφόσον έχεις πάπλωμα).
Ένα
τώχει η Μαριωρή, το στεγνώνει, το φορεί. (Για βρακί πρόκειται).
Στους
τυφλούς, βασιλεύει ο μονόφθαλμος.(Πάλι καλά που υπάρχει κι αυτός).
Έκανε
τη νύχτα μέρα, τη δουλειά να βγάλει πέρα. (Όλες οι ώρες του Θεού είναι).
Νηστεύει
ο δούλος του Θεού, γιατί δεν έχει να φάει. (Εκτός και κάνει δίαιτα).
