Πρωτομηνιά - πρωτοχρονιά. Χριστούγεννα - πρωτούγεννα πρώτη γιορτή του χρόνου..
Αυτές τις μέρες κυριαρχούν και τραγουδιούνται οι ... πρωτιές. Δεν έχουμε παρά να τις αναζητήσουμε στο σχετικό κείμενο που ακολουθεί του συνεργάτη μας Κώστα Μπιλίρη.
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ-ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ
ΠΡΩΤΙΕΣ
Αλήθεια, με πόσο θαυμασμό, με πόση λάμψη στα μάτια, δεν απευθύνουμε αυτή τη φράση! Και πώς αλλιώς να το κάνουμε; Δεν είναι λίγο να είναι κανείς ο πρώτος. Δεν είναι μικρό πράγμα, να κατέχει
κανείς τα πρωτεία.
Για σκεφτείτε με πόση αίγλη περιβάλλονται, ο πρώτος αθλητής,
ο πρώτος νικητής, ο πρώτος διδάξας, ο πρώτος αναμορφωτής, ο πρώτος ταξιδευτής,
ο πρώτος γκολντζής της Α εθνικής! Αυτός
παίρνει και χρυσά παπούτσια.
Ο πρώτος εφευρέτης! Αυτός συνήθως παίρνει τα παπούτσια στο χέρι.
Όχι σπάνια, αυτή η εύνοια της τύχης, μπορεί να έρθει αναπάντεχα. Στον πρώτο ας πούμε
τυχερό μιας κλήρωσης. Ή στον πρωτότοκο γιο μιας βασιλικής οικογένειες. Και μόνο αυτή η συμπτωματική πρωτιά, οδηγεί κάποιον στη στέψη,
ή στην εξορία.
Ή και στη λαιμητόμο. Ας μην ξεχνούμε και την ευαγγελική προειδοποίηση: «έσονται
οι έσχατοι πρώτοι και οι πρώτοι
έσχατοι». Όμως τι τα θέλετε; Η πρωτιά έχει ακτινοβολία.
Δυναμισμό! Γράφει ιστορία.
Γράφει και καταγράφεται στην ιστορία.
Το πρώτο, αναμφιβόλως, απολαμβάνει μια ιδιαίτερη εκτίμηση. Από την
πρώτη είδηση μέχρι και την πρώτη σελίδα. Ένα δημοσίευμα πρωτοσέλιδο μετράει πολύ.
Το πρώτο είναι οπωσδήποτε
καθοριστικό. Από την πρώτη εντύπωση μέχρι την πρώτη γεύση. Αν ο
πρώτος καφές που θα πιούμε είναι βραστός με ολίγη, στη συνέχεια τα χούγια μας θ’ αλλάξουν πολύ ολίγο.
Το πρώτο παραμένει αλησμόνητο. Χαράσσεται βαθιά μες στο μυαλό μας. Από την πρώτη σχέση, μέχρι την πρώτη επαφή των κορμιών. Ποια γυναίκα θα διώξει από τη μνήμη της το πρώτο χάδι που δέχτηκε,
το πρώτο αγκάλιασμα, το πρώτο φιλί, την πρώτη ολοκλήρωση; Ποιος άνδρας θα λη- σμονήσει την πρώτη ερωτική ανταπόκριση που εισέπραξε; Πώς; Να μην είμαι και τόσο βέβαιος; Τέλος πάντων. Κάποτε μερικές τέτοιες πρωτιές, τις εξασφάλιζε η πρώτη νύχτα του γάμου. Θεός σχωρέστην.
Το πρώτο χαράσσει πορεία. Η
πρώτη έρευνα, η πρώτη φάλαγγα,
η πρώτη αμαξοστοιχία. Μέχρι και άγγελος πρωτοστάτης εντοπίστηκε.
Εμείς οι νεοέλληνες, δίνουμε σημασία στις πρωτιές. Μας αρέσει να ψωνίζουμε
από πρώτο χέρι. (Έτσι λέμε τουλάχιστον). Ορεγόμαστε πρωτοκαθεδρία. (Γενικώς την πρώτη θέση, αρκεί να μην έχει ευθύνες). Συγκινούμαστε από τους πρωτεύσαντες. (Οι δευτερεύσαντες να πάνε σπίτι τους).
Λέμε καμαρώνοντας «επρώτευσε το παιδί
μου».Ουδείς λέει δευτέρευσα ή τρίτευσα.
Όταν λέμε πρωτεύον
ζήτημα, σημαίνει
κάτι βασικό και σπουδαίο.
Όταν λέμε δευτερεύον, δε σημαίνει
τίποτα.
Πώς χαρακτηρίζεται ο
ψηλός; Πρώτο μπόι. Πώς αποκαλείται μια ωραία
γυναίκα; Πρώτο πράγμα. Τι
κάνουμε για να βρίσκουμε τη σειρά;
- Κρατάμε πρωτόκολλο. (Δευτερόκολλο δεν κρατάει
κανείς).
Από
γνωστές παροιμιακές εκφράσεις, προκύπτουν και τα ακόλουθα.
Το πρώτο λάθος μάθημα και δάσκαλος για τ’ άλλα.
Ο
πρώτος γίνεται του δεύτερου γεφύρι.
Των πρώτων τα παθήματα, των δεύτερων γιοφύρια. (Εννοείται είναι). Τα πρώτα είναι αδέλφια,
τα δεύτερα ξαδέλφια. (Δηλαδή τα πρώτα ξαδέλφια, θεωρούνται αδέλφια).
Τι λέγεται για ένα νικητή; - Πρώτος και καλύτερος.
Τι επιθυμούν όλοι;
—
Κάλλιο πρώτος στο χωριό, παρά δεύτερος
στην πόλη. Οι πρωτιές διαθέτουν ένα μεγαλείο.
Ο
πρωτομάστορας καθοδηγεί και απολαμβάνει σεβασμό.
Ο πρωτοπόρος και η πρωτοπορία χειροκροτούνται. (Για δευτεροπορία δεν τέθηκε ζήτημα. Ούτε κατασκευάσθηκε λέξη).
Ο
πρωτάρης κερδίζει την συμπάθεια. Το πρωτάκουστο μας συνεπαίρνει.
Ο
πρωτότοκος γεννιέται με δικαιώματα, έστω με κάποια αίγλη.
Ο πρωτομάρτυρας προκαλεί
το δέος και το σεβασμό.
Οι πρωτοτυπίες εκτιμούνται ιδιαιτέρως. Αλλά πού να τις βρεις; Εκεί που δεν υπάρχουν καθόλου είναι τα σύγχρονα
λαϊκά τραγούδια. (Στήσε αυτί να κλατάρεις από τη μονοτονία και την αντιγραφή).
Ο πρωτοσύγκελος αντικαθιστά το μητροπολίτη. Ίσως και να τον υποβλέπει…
Ο πρωτοπρεσβύτερος (λέγεται και πρωτόπαπας) καμαρώνει συνεχώς για τον τίτλο του. Τον βάζει στην αλληλογραφία του.
Πάντως δευτεροπρεσβύτερος, ή δευτερόπαπας, δεν αναφέρεται.
Αν εξαιρέσουμε τον πρωτόγονο, όλα τα
πρώτα έχουν τη δυναμική τους.
Η
πρώτη αγάπη δε λησμονιέται. Η πρώτη ματιά
διαμορφώνει εντυπώσεις και εκτιμήσεις.
Η πρώτη εντύπωση θ αφήσει ανεξίτηλα
τα ίχνη. Πολύ γνωστή και χρησιμοποιημένη η φράση «σ’ αγάπησα από την πρώτη στιγμή
που σε είδα».
Η πρώτη εμφάνιση δημιουργεί προϋποθέσεις. Ανοίγει δίοδο για τα περαιτέρω.
Η Πρωτομαγιά μάς εισάγει στον ωραιότερο μήνα. Η Πρωτοχρονιά περικλείει μια νέα υπόσχεση. Ουδεμία
Δευτερομηνιά αναγνωρίζεται και ουδεμία
Δευτεροχρονιά γιορτάζεται. Μόνο η Καθαρή Δευτέρα φέρει κάποια επετειακή αξία. Όχι επειδή είναι Δευτέρα,
αλλά επειδή αποκαλείται Καθαρή.
Και συνεχίζουμε για να θυμηθούμε. Ο κάθε πρώτος αθλητής γίνεται χρυσός. Το πρώτο βήμα το κάνει ο τολμηρός, ο αποφασιστικός. Το πρώτο βήμα δε χρειάζεται πόδια. Γίνεται και με ένα τηλεφώνημα.
Οι πρωταγωνιστές απολαμβάνουν δόξες και μεγαλεία.
(Ασφαλώς και παραδάκι.
Μην το ξεχνάμε). Ας είναι και ατάλαντοι, κοινώς αγγούρια.
Ξεχωριστή σημασία έχουν οι πρώτες ύλες. Όπως και οι πρώτες βοήθειες.
Το καλό,
το άριστο,
το σπουδαίο,
θεωρείται «πρώτης τάξεως». Φυσικά άλλο το πρώτης τάξεως και άλλο η πρώτη τάξη. Όπως και άλλο να είσαι στην πρώτη τάξη και άλλο όταν είσαι πρώτος τη τάξει. Ασφαλώς όταν είσαι πρώτος τη τάξει, δε σημαίνει πως είσαι και πρώτης τάξεως.
