Ήταν 1η Απριλίου της Ε.Ο.Κ.Α. η αρχή….
Δεν ήταν πρωταπλιλιάτικο ψέμα
«Εμπρός, εμπρός η Ε.Ο.Κ.Α. κράζει, η γη ας βροντήξει όπου πατά, η Ε.Ο.Κ.Α., ανίκητη προστάζει να η ασπίδα, ή ταν ή επί τας…». Ε.Ο.Κ.Α.: Η Οργάνωση που καταξίωσε όσο καμιά άλλη τον Κυπριακό Ελληνισμό, προσθέτοντας τη λαμπρότερη ίσως σελίδα δόξας, στη μακραίωνη ιστορική του πορεία.
Γλαφυρός όπως πάντα ο ποιητής: «Όταν πια είδαμε κι αποείδαμε με τα τηλεγραφήματα και τες πρεσβείες, κλείσαμε τη μικρή μας ζωή σ’ ένα φάκελο μικρό που να χωράει στη φούχτα μιας μαθητριούλας, στον προβολέα ενός ποδηλάτου, στη ράχη ενός βιβλίου και γράψαμε με κόκκινο μελάνι τη διεύθυνση: Αξιότιμον Ελληνικόν Κυπριακόν λαόν, Οδόν Ελευθερίας η θανάτου. Χωριά και πόλεις, Κύπρον… Το στείλαμε χωρίς το γραμματόσημο με την βασίλισσα…».
Την οριστική απόφαση για αγώνα μέχρι εσχάτων, την έδωσε στις 28 Ιουλίου 1954, από τη αγγλική Βουλή, ο υφυπουργός Αποικιών, Χένρυ Χόπκινσον, όταν εκστόμισε το διαβόητο «Ουδέποτε». «Υπάρχουν», δήλωσε ο φλεγματικός Χόπκινσον, «ορισμένα εδάφη εις την Κοινοπολιτείαν, τα οποία λόγω των ειδικωτέρων συνθηκών, υπό τας οποίας ευρίσκονται, ουδέποτε δύνανται να αναμένουν ότι θα αποκτήσουν πλήρη ανεξαρτησίαν».
Είχαν προηγηθεί πολλοί αιματηροί και ειρηνικοί αγώνες, πριν να ροδίσει η αυγή της πρώτης του Απρίλη του 1955. Ιστορικό σταθμό αποτέλεσε το δημοψήφισμα της 15ης του Γενάρη του 1950, όταν το 95,7 % των Ελλήνων της Κύπρου (μεταξύ τους και πολλοί Τούρκοι Κύπριοι), δια της υπογραφής του αξίωνε την Ένωση του με το λίκνο του Παγκόσμιου Πολιτισμού, την αιώνια Ελλάδα.
Στις 22 Αυγούστου του 1954, ο Μακάριος κάλεσε τον λαό στην εκκλησία Φανερωμένη της Λευκωσίας και όλοι μαζί έδωσαν όρκο τιμής για αγώνα μέχρι εσχάτων για Ένωση και μόνο Ένωση. Ο Αρχιεπίσκοπος επιλέγει τον Γεώργιο Γρίβα Διγενή για στρατιωτικό Αρχηγό. Την ίδια περίοδο Κύπριοι φοιτητές στην Αθήνα και στην Κρήτη εκπαιδεύονται από τους αδελφούς Μπαντουβά για τον ένοπλο αγώνα. Στην Κύπρο μεταφέρονται με κάθε μυστικότητα όπλα και άλλο πολεμικό υλικό. Η εκπαίδευση των πρώτων ανταρτικών ομάδων αρχίζει. Οι προετοιμασίες για την έναρξη του αγώνα συμπληρώνονται τον Μάρτιο του 1955.
Κατά τρόπο ανεξάρτητο και αυτόνομο, οργανώνονται οι πρώτες φοιτητικές ομάδες Κυπρίων. Η Φοιτητική Οργάνωση «Κύπριοι Αγωνιστές Ριψοκίνδυνοι Ηγέτες» (ΚΑΡΗ), στην Αθήνα. Στην Κύπρο ο Μακάριος οργανώνει τη νεολαία, κυρίως μέσω των Χριστιανικών Οργανώσεων Ο.Χ.Ε.Ν. (Ορθόδοξη Χριστιανική Ένωση Νέων) και της Π.Ε.Ο.Ν. (Παγκύπρια Εθνική Οργάνωση Νεολαίας). Τόσο η Π.Ε.Ο.Ν. όσο και η Ο.Χ.Ε.Ν. αποτέλεσαν τα φυτώρια απ’ όπου προήλθαν πολλοί αντάρτες της Ε.Ο.Κ.Α.
Ξύπνησε αναστατωμένη εκείνη την ευλογημένη πρώτη του Απριλίου η Κύπρος πριν να ροδίσει η αυγή. Η πρώτη προκήρυξη της Ε.Ο.Κ.Α. που βρισκόταν ήδη στα χέρια υποψιασμένων και ανυποψίαστων πολιτών, δεν ήταν πρωταπλιλιάτικο ψέμα!
«Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου του Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μας κατέλειπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: “'Η τάν ή επί τάς” ….
Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μιά φορά ότι και του σημερινού Έλληνος “ο τράχηλος ζυγόν δέν υπομένει”. Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν τήν ψυχήν, έχομεν και το δίκαιον με το μέρος μας. Γι’ αυτό και θα νικήσωμεν … Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι, οι λαοί να χύνουν το αίμα των δια να αποκτήσουν την λευτεριά των, το θείον αυτό δώρον, για το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά το πλευρόν των λαών σας, και για το οποίον σεις τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον του ναζισμού και του φασισμού. Έλληνες, όπου και αν ευρίσκεσθε, ακούσατε την φωνήν μας: Εμπρός, όλοι μαζί για την λευτεριά της Κύπρου μας».
Ο αγώνας περνούσε διαρκώς από δραματικές φάσεις. Οι κρίσιμες αναμετρήσεις διαδέχονταν η μία την άλλη. Το Πάνθεον των Ηρώων καθημερινά εμπλουτίζεται με νέα ονόματα: Οι τέσσερις του Λιοπετρίου: Ανδρέας Κάρυος, Φώτης Πίτας, Ηλίας Παπακυριακού και Χρήστος Σαμάρας. ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο Κυριάκος Μάτσης, ο Στυλιανός Λένας, ο Σωτήρης Τσαγκάρης, ο Σάββας Ροτσίδης, ο Μιχαήλ Γιωργάλλας, ο Χαράλαμπος Μούσκος, ο Παντελής Κατελάρης, ο Ευαγόρας Παπαχριστοφόρου και άλλοι πολλοί...
Οι αποικιοκράτες χρησιμοποιούν όλα τα μέσα για να τσακίσουν την Ε.Ο.Κ.Α.. Στήνουν αγχόνες, δολοφονούν, βασανίζουν, εξορίζουν. Οι αγωνιστές απαντούν με τον «Μολών λαβέ»! Εννιά νέοι απαγχονίζονται, αφού πρώτα υπόκεινται τα φρικτά και απάνθρωπα σωματικά και ψυχικά μαρτύρια των αποικιοκρατών και των Τούρκων επικουρικών. Μιχαλάκης Καραολής, Ανδρέας Δημητρίου, Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος, Χαρίλαος Μιχαήλ, Ανδρέας Παναγίδης, Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομάτης και Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Βάδισαν ευθυτενείς προς την αγχόνη, ψέλνοντας τον Ύμνο προς την ελευθερία του Διονυσίου Σολωμού.
Μαθητές και μαθήτριες από όλα τα γυμνάσια και τα δημοτικά σχολεία, βγαίνουν στους δρόμους ανεμίζοντας ελληνικές σημαίες, φωνάζοντας συνθήματα και κρατώντας πέτρες και ξύλα, για να διαμαρτυρηθούν. Οι αποικιοκράτες κτυπούν αλύπητα! Δολοφονούν ακόμα και μικρά παιδιά!
Ο δεκαεπτάχρονος σημαιοφόρος Πέτρος Γιάλλουρος επικεφαλής μαθητικής παρέλασης πυροβολείται κατευθείαν στην καρδιά από άγγλο στρατιώτη. Και καθώς η ψυχή του φτερούγιζε προς την αθανασία, βρίσκει τη δύναμη να βροντοφωνάξει: «ΖΗΤΩ Η ΕΝΩΣΙΣ - ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ».
Συγκλονιστική είναι και η ιστορία του εφτάχρονου μαθητή Δημητράκη Δημητριάδη, που οι άγγλοι δολοφόνησαν εν ψυχρώ σε μαθητική διαδήλωση! Μικρό ήρωα τον αποκαλεί στα απομνημονεύματα του ο Διγενής!
Κι όμως, αυτό το θαύμα, το θαύμα της Ε.Ο.Κ.Α., που άφησε άφωνη ολόκληρη την ανθρωπότητα, δεν στάθηκε ικανό να φέρει το ποθούμενο, αφού βρήκε για πολλοστή φορά απέναντι του την αγγλική δολοπλοκία και δολιότητα. Οι άγγλοι δήλωναν κυνικά: «Η πολιτική δεν έχει και δεν επιτρέπεται να έχει κώδικα ηθικής…».
Να πως περιγράφει τα χρόνια της Ε.Ο.Κ.Α. ο Νίκος Κρανιδιώτης, ο άνθρωπος που έζησε από κοντά ως Γραμματέας τη Εθναρχούσας Εκκλησίας όλες τις πτυχές εκείνου του ανεπανάληπτου Έπους:
«…Οι ηρωισμοί, τα κατορθώματα και η αυτοθυσία των Κυπρίων αγωνιστών είχαν δημιουργήσει ένα κλίμα περηφάνιας κι ένα αίσθημα εμπιστοσύνης και αυτοπεποίθησης στα πλατειά λαϊκά στρώματα, που έβλεπαν τον Κυπριακό αγώνα με τον ενθουσιασμό, τη νοοτροπία και την πίστη των προηγούμενων απελευθερωτικών αγώνων του Έθνους, και με αποκλειστικά κριτήρια την ανθρώπινη λεβεντιά, τον ηρωισμό και τα μεγάλα ανδραγαθήματα.
Απέναντι στα αγνά αυτά ελατήρια και την αγνή ψυχή του Λαού η βρετανική πολιτική, μέσα από τις σκοτεινές ατραπούς της έμπειρης διπλωματίας της, ετοίμαζε επιδέξια, τα δικά της σχέδια. Σχέδια σατανικά που ήταν αδύνατο να συλλάβει η πλημμυρισμένη από γνήσιο πατριωτισμό και συναισθηματικότητα, αλλά στερημένη από πολιτική πείρα και παράδοση, Κυπριακή λαϊκή ψυχή.
Τις γενικές δυσχέρειες επέτεινε ακόμη περισσότερο η εμπλοκή της Ελλάδας στα συμμαχικά της πλαίσια, πράγμα που ανάγκαζε τις εκάστοτε Ελληνικές Κυβερνήσεις να συμπλέουν με απόψεις άσχετες προς το χαρακτήρα του θέματος και να τοποθετούν ενίοτε τα ευρύτερα συμμαχικά συμφέροντα υπεράνω των εθνικών. Το πνεύμα αυτό της διαλλακτικότητας δημιουργούσε πολλές φορές πιεστικές καταστάσεις στον Κυπριακό παράγοντα κι έκανε το θέμα να παρεκκλίνει από την πορεία του…».
Γι αυτό δεν φτάσαμε ποτέ στην ΕΝΩΣΗ, αλλά σε μια απόλυτα εξαρτημένη από τους ξένους ανεξαρτησία…
Υ.Γ.: 1: Σε αντίθεση με τη δουλοπρεπή στάση της κυβέρνησης των Αθηνών, ο Ελληνικός Λαός, συμπαραστέκεται στην Κύπρο και βγαίνει σύσσωμος στους δρόμους με κυρίαρχο σύνθημα, «Ένωση και μόνο Ένωση». Στην Αθήνα, η αστυνομία του Καραμανλή δεν διστάζει να ανοίξει πυρ κατά των Ελλήνων διαδηλωτών που διαδήλωναν στις 9 Μαΐου 1956, κατά των επικείμενων εκτελέσεων των Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου, με αποτέλεσμα να πέσουν νεκροί 4 διαδηλωτές!
Υ.Γ.: 2 Για όσους σήμερα με τη σιγουριά μιας άνετης πολυθρόνας, των παχουλούν μισθών και των υψηλών αξιωμάτων που απέκτησαν, χάρη στο αίμα που έχυσαν στα πεδία της τιμής οι αγνοί αγωνιστές της λευτεριάς, διερωτούνται ακόμα αν ο αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. ήταν χρήσιμο να αποφευχθεί, υπάρχει απάντηση: Ας κάνουν τον κόπο, για μια έστω φορά, να ανηφορίσουν για τον Μαχαιρά… Αν δεν έχουν παθει ακόμα αμνησία, σίγουρα θα ακούσουν τον Αυξεντίου να φωνάξει ξανά: «Μολών λαβέ»!
Δρ. Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή
Αναπλ. καθηγητής Παν. θεσσαλίας
Από το Μονάγρι Λεμεσού
a.avgoustis@hotmail.com