Την περασμένη εβδομάδα ασχοληθήκαμε με την ανανέωση. Πολλοί αναγνώστες μας ένιωσαν την ανάγκη της συμμετοχή τους. Έσπευσαν δε να καταθέσουν και τις δικές τους ανανεωτικές απόψεις. Τους ευχαριστούμε...
Θα ήταν όμως άδικο αν δεν κάναμε και μια αναφορά στην αναπαλαίωση, Απολαύστε λοιπόν φίλοι μου ένα ακόμη εξαίσιο κείμενο του Κώστα Μπιλίρη.

ΑΝΑΠΑΛΑΙΩΣΗ

του Κώστα Μπιλίρη

Με πόση αντιπάθεια και περιφρόνηση, μιλούμε για τα παλαιά σκουριασμένα μυαλά, για άτομα παλαιών αρχών, για τις γερασμένες αντιλήψεις, τη γεροντοκρατία και τους αρτηριοσκληρωτικούς!

Και τι περίεργο! Ενώ μιλάμε πάντα με θαυμασμό για τους αρχαίους, καταφερόμαστε εναντίον των απηρχαιωμένων.

Το παλιό και το νέο. Μόνιμα στοιχεία στη ζωή μας για κρίση και σύγκριση. Και βρίσκονται πάντα σε αντιπαράθεση. Αλλά διαπιστώνεται μεταξύ τους και κάποια σύγχυση.

Καταγγέλλουμε παλιοπράγματα, αλλά δεν αναφέρουμε νεοπράγματα. Λέμε παλιόσκυλο, κι όχι νεόσκυλο. Λέμε παλιόπαιδο και ποτέ νεόπαιδο. Αναφέρεται ο παλιάνθρωπος, αλλά όχι ο νεάνθρωπος. Στιγματίζονται οι παλιοκουβέντες, δίχως να υπάρξει θέμα για νεοκουβέντες.

Καταδικάζουμε την παλιοκοινωνία, αγνοώντας τυχόν μια νεοκοινωνία. Μιλούμε για παλιόλογα και ουδέποτε για νεόλογα. Ο σκάρτος και ο αδίσταχτος χαρακτηρίζονται παλιοτόμαρα. Για νεοτόμαρα πλήρης άγνοια. Ενοχλητικός και καταδικαστέος ο παλιόκαιρος. Νεόκαιρος δεν αναζητήθηκε λεκτικά ποτέ. Λέμε παλιοβρόμα, αλλά ουδέποτε νεοβρόμα. Αλήθεια μια παλιοβρόμα και μια σκέτη βρόμα, σε τι διαφέρουν;

Τέλος πάντων. Το παλαιό στη γλώσσα μας και την εκτίμησή μας, λει- τουργεί αρνητικά. Θυμήθηκα κι ένα παλιό μου σχετικό τετράστιχο.

Ρούχο παλιό το παρελθόν μου - γιατί να το ξαναντυθώ; Δεν έχω τίποτα σπουδαίο - να ψάξω και να θυμηθώ.

Κι όμως εύκολα θα μπορούσε κανείς να επιχειρηματολογήσει υπέρ τού παλαιού. Με βάση μάλιστα παλαιές εκφράσεις και παροιμίες του λα- ού μας. Θα δούμε το παλιό να αντιπροσωπεύει το ώριμο, το δοκιμασμένο, το φερέγγυο. Παρακαλώ θυμηθείτε.

Η παλιά κότα έχει το ζουμί, ενώ ο παλιός γάιδαρος βγάζει την ανηφόρα. (Φυσικά παλιός γάιδαρος, καινούργια περπατησιά, δεν έχει).

Δεν πετάμε τα παλιά παπούτσια, πριν να πάρουμε καινούργια. Η παλιά φιλία έχει θεμέλια. Η παλιά λατέρνα ξέρει να συγκινεί. Αρκεί να ξέρει και ο λατερνατζής να την παίζει.

Οι παλιές φωτογραφίες συγκινούν περισσότερο. Ο παλιός φωνόγραφος έγινε τραγούδι. Όπως παλαιότερα και το παλιό σακάκι. «Πάλιωσε το σακάκι μου κι έσβησε το μεράκι μου».

Τραγουδισμένα πολλαπλώς τα παλιά μεράκια. Επιθυμητά κάποια στέκια παλιά. Ενώ η παλιά γειτονιά παραμένει στη μνήμη όλων όσοι την έζη- σαν, ή τη γνώρισαν μέσα από παλαιές κινηματογραφικές ταινίες. «Στον παλιό της Βενετιάς δρομάκο» έχει γράψει ο Μιλτιάδης Μαλακάσης.

Η παλιά βδέλλα παίρνει τον πόνο. (Η φράση έπαψε να λέγεται. Με τόσα παυσίπονα που κυκλοφόρησαν, τι να σου κάνει η βδέλλα; Και πού να ζήσει η καημένη; Οι υγρότοποι ξεράθηκαν και μετατράπηκαν σε οικόπεδα).Τα παλιά κόλπα θεωρούνται αποτελεσματικά. Τα παλιά δευτέρια τα συμβουλεύονται για νέους λογαριασμούς. (Με βάση τα παλιά δευτέρια χαράσσονται νέες σχέσεις και συνεργασίες).

Η παλιά αγάπη δεν ξεπερνιέται. Το βεβαιώνει και η παλιά μαντινάδα

«καινούργια αγάπη πιάνεται, παλιά δε λησμονιέται». Και όχι μόνο από άτομα παλαιών αρχών.

Επομένως το νέο δεν είναι πάντα σε κόντρα με το παλιό. Η Καινή Διαθήκη δεν καταργεί την Παλαιά. Τη συμπληρώνει. Το παλιό χιόνι βοη- θάει να στρωθεί και το καινούργιο. Τα παλιά χρόνια τα επικαλούμεθα για να χαρακτηρίζουμε τα νεώτερα. Δηλαδή για να βρίσκουμε νέα επιχειρήματα, καταφεύγουμε στα παλιά χρόνια. Τιμητικά και με πολύ θαυμασμό αναφέρεται και η «παλιά καραβάνα». Έτσι χαρακτηρίζουμε το άτομο, που διαθέτει ευεργετική εμπειρία. Που ξέρει να συμβουλέψει, να ελιχθεί, να προφυλαχθεί, να συμπεριφερθεί, να προτείνει λύσεις. Η παλιά καραβάνα απολαμβάνει σεβασμό και ιεραρχικά δικαιώματα, έστω αν είναι και λίγο άπλυτη.

Τραγούδια και ποιήματα γράφτηκαν για το παλιό κρασί. Του αναγνωρίζουν υπέροχη γεύση και δύναμη. Το ισχυρίζεται και ο Παλαμάς. «Σαν το κρασί κι ο ποιητής, όσο παλιώνει δυναμώνει». Το προβάλλει και η παροιμιακή αναζήτηση. «Φετήσιο λάδι και παλιό κρασί».

Διευκρινίζω. Το κόσκινο στη γλώσσα μας συνεχίζει να αποτελεί παλιά μας τέχνη. Οι παλιές συνήθειες δεν ξεριζώνονται. Το λεει και η παροιμία.

«Πρώτα βγαίνει η ψυχή και ύστερα το χούι». Σε εκτίμηση και το «παλιό κόκαλο». Προσφέρει εγγυήσεις, γιατί αντιπροσωπεύει κάτι που άντεξε, που διατηρήθηκε περιβεβλημένο την ιστορία του και την εμπειρία του.

Αν κάποιοι νομίζετε πως κάπου το πάω, σας διαβεβαιώνω πως το αφή- νω εδώ που το έφτασα. Μη νομίσετε πως με τόσα παλαιά που ανέφερα,

είμαι κανένας παλιατζής. Και θα προσθέσω κάτι από ένα παλαιότερο θε- ατρικό στιγμιότυπο.

— Αυτός που βλέπεις είναι παλιό κόκαλο.

— Για νέο μου το λες;

Ας μην μας διαφύγουν και μερικά χρήσιμα ακόμη στοιχεία.

Ο παλαιός είναι λέξη πολύ παλαιά στη γλώσσα μας. Γνωστή παλαιόθεν. Στη ροή τού χρόνου έγινε κάποτε και παμπάλαιος.

Ζητώ κάτι νέο, δε σημαίνει πως απορρίπτω πάντα το παλαιό. Υπάρχουν παλαιές αξίες που παραμένουν αιώνιες. Η αναπαλαίωση είναι και ανανέωση.

Όμως υπάρχουν και μερικοί ηλικιωμένοι που εμποδίστηκαν να προσφέρουν σα νέοι. Που καταδικάστηκαν από διάφορες κλίκες, ή συνθήκες να ζήσουν στο περιθώριο. Τι πρέπει να γίνει με αυτούς; Θα μείνουν καμένα χαρτιά; Αδικημένοι για πάντα;

Άλλωστε γιατί το παλαιό είναι μόνο για πέταμα; Για σκεφθείτε πώς αντέδρασαν οι παλιατζήδες; Μερικοί απ’ αυτούς αποδείχτηκαν αετονύχη- δες. Δεν άφησαν στις γειτονιές σκουριασμένα παλιοσίδερα, σπασμένες καρέκλες και ο,τι σαραβαλιασμένο αντικείμενο διέθεταν τα παλαιά νοικοκυριά, να μην το μαζέψουν. Να μην το γυαλίσουν και να μην το πουλήσουν. Άσε δε και κάτι άλλους που έμαθαν είκοσι γαλλικές λέξεις και δήλωσαν αντικέρ...

Θα κλείσω με μια παρατήρηση. Όταν συνθετοποιείται το παλιό, δια- φοροποιείται και η σημασία του. Άλλο πράγμα ο παλιός άνθρωπος και άλλο ο παλιάνθρωπος. Άλλο ο παλιός καιρός και άλλο ο παλιόκαιρος.